Zakup wycieczki u legalnie działającego organizatora to gwarancja dla turysty, że pieniądze nie zostaną utracone nawet jeśli wyjazd się nie odbędzie.
Mimo że rynek turystyczny w Polsce stale się profesjonalizuje, wciąż można na nim spotkać podmioty działające nielegalnie. Skala szarej strefy, bo o niej mowa, jest w Polsce wysoka.
Według szacunków Instytutu Prognoz Analiz Gospodarczych w 2019 r. co trzecią działalność turystyczną w Polsce prowadzono z naruszeniem prawa. Traci na tym nie tylko polska gospodarka czy rynek turystyczny. Stracić mogą również sami konsumenci, jeśli podmiot, u którego zarezerwują usługi gastronomiczne, nocleg czy wycieczkę, nie udzieli im profesjonalnego wsparcia w kryzysowej sytuacji. Przykład z ostatnich lat firmy Pili Pili ze słynnym „Wojtkiem z Zanzibaru”, która nie była wpisana do rejestru legalnie działających biur podróży i nie miała zabezpieczenia na wypadek niewypłacalności, więc po niespodziewanym zamknięciu nie zwróciła klientom wpłaconych przez nich pieniędzy, znakomicie obrazuje, jak poważne mogą być dla konsumenta konsekwencje nabywania usług u nieuczciwych podmiotów.
By zminimalizować ryzyko natrafienia na przedsiębiorcę z szarej strefy turyści powinni być świadomi, u kogo rezerwują usługi turystyczne. Dotyczy to zwłaszcza zakupu imprez turystycznych, na które wydaje się zwykle dużo więcej pieniędzy niż na noclegi czy usługi gastronomiczne. Za sprzedażą, a przede wszystkim tworzeniem pakietów stoją organizatorzy turystyki.
Przepisy Ustawy o imprezach turystycznych i powiązanych usługach turystycznych z dnia 24 listopada 2017 r. – najważniejszego aktu prawnego regulującego działalność podmiotów turystycznych w Polsce – definiują go jako przedsiębiorcę organizującego imprezę turystyczną (czyli pakiet składający się z co najmniej 2 różnych rodzajów usług turystycznych: zakwaterowania, przewozu pasażerów, wypożyczenia pojazdu silnikowego, a w niektórych przypadkach określonych w Ustawie z jednej z tych usług w połączeniu z innymi usługami turystycznymi) na potrzeby tej same podróży lub wakacji, trwającą dłużej niż 24 godziny lub obejmującą nocleg1).
Organizatorzy planujący działać na rynku muszą mieć zabezpieczenie na wypadek niewypłacalności w postaci np. gwarancji bankowej/ubezpieczeniowej oraz uzyskać wpis do Rejestru Organizatorów Turystyki i Przedsiębiorców Ułatwiających Nabywanie Powiązanych Usług Turystycznych prowadzonego przez marszałka województwa właściwego ze względu na siedzibę organizatora. Niezależnie od rejestrów tworzonych na szczeblu regionalnym, Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny prowadzi Centralną Ewidencję Organizatorów Turystyki i Przedsiębiorców Ułatwiających Nabywanie Powiązanych Usług Turystycznych, która gromadzi informacje o wszystkich przedsiębiorcach tego typu działających legalnie na terenie kraju. Przez zakupem imprezy turystycznej u organizatora warto zajrzeć do Ewidencji, by upewnić się, że dany podmiot ma tam wpis. Jeśli nie ma, a mimo to tytułuje się organizatorem turystyki, z dużym prawdopodobieństwem działa nielegalnie. W Ewidencji można też sprawdzić, czy nie wydano w jego przypadku decyzji o zakazie prowadzenia działalności lub o wygaśnięciu umowy gwarancji, co też jest jednoznaczne z tym, że nie może działać. Przyjęło się, że w roli organizatorów turystyki występują biura podróży.
W praktyce na rynku sporo jest podmiotów, które choć organizatorami turystyki nie są, prowadzą tego rodzaju działalność. Czy oznacza to, że działają nielegalnie? Niekoniecznie. Na jednym biegunie znajdują się np. kluby sportowe, fundacje, parafie i inne podmioty, które organizują imprezy turystyczne dla ograniczonej liczby osób, niezarobkowo i okazjonalnie. Wspomniana ustawa nie identyfikuje ich jako organizatorów, ale tylko wtedy jeśli trzy wskazane warunki występują jednocześnie. Na drugim biegunie znajdują się podmioty proponujące np. kursy lub inne aktywności w różnych częściach świata.
Media społecznościowe pełne są ofert pochodzących od internetowych twórców, którzy zapraszają swoich obserwatorów na „ćwiczenia jogi na Bali”, „kurs gotowania w Tajlandii” czy na „rejs po Mazurach”. Jeśli do tej aktywności influencer proponuje np. zakwaterowanie w konkretnym hotelu czy transfer wybranym środkiem lokomocji, lub tylko ułatwia nabywanie obserwatorom, hotelu lub środka lokomocji, by mogli dotrzeć na kurs/rejs i w nim uczestniczyć, nie ma wątpliwości, że wchodzi w kompetencje organizatora turystyki lub przedsiębiorcy ułatwiającego nabywanie powiązanych usług turystycznych, więc powinien mieć wpis do Ewidencji i wykupioną gwarancję. Jak można się domyślać, wielu influencerów nie dopełnia tych formalności, nieświadomie (lub z premedytacją) narażając potencjalnych uczestników na niebezpieczeństwo. Istnieje ryzyko, że w przypadku problemów np. z zakwaterowaniem w hotelu nie będą umieli otoczyć turysty profesjonalną opieką, w skrajnych przypadkach pozostawią go bez opieki, narażając na stres i dodatkowe koszty.
Zdecydowanie nie warto tak kusić losu! Turyści korzystający z usług legalnie działających biur podróży są chronieni od momentu zakupu pakietu do czasu powrotu do domu z wakacji. Organizator odpowiada za sprawny przebieg imprezy, a w razie niewykonania lub nienależytego wykonania poszczególnych usług, rozpatruje reklamacje klienta. Co więcej, odnawia co rok zabezpieczenie finansowe na wypadek niewypłacalności, przez co chroni turystów, np. umożliwiając pokrycie kosztów powrotu z imprezy turystycznej do domu czy zwrot wpłat poniesionych przez nich na poczet imprezy turystycznej. W razie gdyby to narzędzie okazało się niewystarczające, konsumenci chronieni są dodatkowym filarem zabezpieczeń: Turystycznym Funduszem Gwarancyjnym.
MO, konsultacja dr Dominik Borek, dyrektor Departamentu Turystyki MSiT.
1) Art. 5. 1. przytoczonej ustawy szczegółowo określa w jakich sytuacjach dochodzi do utworzenia imprezy turystycznej, zaś art. 3 tej ustawy definiuje do jakiego rodzaju imprez turystycznych nie ma zastosowania.
Artykuł powstał przy współpracy z CMRT w ramach zadania pt. „Kampania informacyjna i edukacyjna mająca na celu podniesienie standardów bezpieczeństwa, dobrych praktyk, konkurencyjności i rzetelności na rynku usług turystycznych”, w ramach konkursu wsparcia w 2023 r. realizacji zadań publicznych z zakresu części 40 budżetu państwa – Turystyka, organizowanego przez Ministerstwo Sportu i Turystyki. Nr umowy: 2023/0034/2260/UDOT/DT/BP z dnia 30.05.2023 r.
